Co profilaktyk powinien wiedzieć o ewaluacji programów profilaktycznych
ZASADY ETYCZNE prowadzenia badań ewaluacyjnych.
Te podstawowe zasady etyczne odnoszą się głównie do rzetelności i jakości.
Przede wszystkim badanie powinno być prowadzone w oparciu o wcześniej opracowany i zaplanowany, precyzyjnie opisany protokół.
Oprócz tego, prowadzący ewaluację powinien być:
- krytyczny wobec swoich działań, co oznacza bycie wiarygodnym wobec siebie i innych
- obiektywny i bezstronny oraz niezależny od wpływów zewnętrznych
- otwarty i przejrzysty w tym co robi – stąd też zasada, że należy prezentować nawet niekorzystne wyniki, nie robi się ewaluacji ”do szuflady”
- odpowiedzialny, zwłaszcza wobec uczestników badań
- rzetelny również w prezentowaniu dokonań innych osób, nie przypisywać sobie cudzych osiągnięć
- odważny na tyle, by umieć przeciwstawić się utartym poglądom
Powinien też troszczyć się o następców, czyli głosić zasady, którymi się posługujemy.
Podsumowując, jest to wiedza o ewaluacji dla wszystkich, czyli: co to jest ewaluacja, jak należy ją prowadzić, jakie są jej zasady oraz miejsce w procesie profilaktycznym.
Teraz coś o wiedzy metodologicznej:
Osoba realizująca program powinna wiedzieć, dlaczego prowadzi jakieś działania i jak one się odnoszą do całości programu, innymi słowy – po co to robi i dlaczego to jest ważne.
Prezentowany tutaj model logiczny programu jest przykładem stosowanym na szkoleniach.
Pokazuje on, że jest obszar podstaw teoretycznych i empirycznych oraz oddzielny obszar, w którym program jest realizowany.
Następnie, że z celami programu łączą się wskaźniki osiągnięcia tych celów, czyli wskaźniki ewaluacyjne.
Wszystkie działania muszą odpowiadać celowi, tzn. nie mogą być wymyślane niezależnie od celów.
To jest wiedza dla każdego.
Natomiast w przypadku osób, które opracowują program, ważne jest aby przede wszystkim porzucić sposób myślenia, który obecnie jest typowy dla większości działań, czyli „najpierw coś robimy, a później patrzymy, co z tego wyszło”.
Jeżeli chcemy zająć się opracowywaniem programu, trzeba zacząć od końca, czyli od ustalenia jaki jest cel ostateczny, a następnie określić, co zrobić aby ten cel osiągnąć.
To na pewno powinien wiedzieć autor programu profilaktycznego.
Stąd wynikają podstawowe pytania:
- Jaki jest cel ewaluacji?
- Jakie będą kryteria sukcesu programu?
- Jak zebrać dane ewaluacyjne?
- Jak przeanalizować zebrane dane?
Odpowiedzi na te pytania nie są proste w przypadku układania programu szkolenia.