Co profilaktyk powinien wiedzieć o ewaluacji programów profilaktycznych

PODSTAWY WIEDZY DLA DECYDENTÓW

Osoby decyzyjne w sprawie np. zakupu programu dla szkół, powinny być w stanie ocenić takie jego elementy, jak:

• Założenia teoretyczne
• Sposób realizacji i jego adekwatność do tych założeń i celów, jakie w programie postawiono
• Skuteczność, czyli wyniki ewaluacji oraz, czy została poprawnie przeprowadzona
• Adekwatność programu do potrzeb środowiska, do którego miałby trafić
• czy oczekiwane efekty są zgodne z potrzebami społeczności
• czy istnieją środki potrzebne do realizacji programu, co dotyczy np. odpowiednio przygotowanej kadry
• Koszty realizacji – dopiero na końcu, jako ostatni element

Podsumowując

Zakres wiedzy niezbędnej „profilaktykowi” zależy od tego, czy jest jego autorem, realizatorem, czy decydentem.

Minimum wiedzy dla każdego „profilaktyka” to to, co niezbędne do konstruktywnego udziału w ewaluacji, czyli żeby mógł być pełnowartościowym współautorem ewaluacji partycypacyjnej, prowadzonej z udziałem specjalisty znającego się na metodologii badań społecznych.

Niezbędne minimum w tym zakresie to wiedza co to jest profilaktyka i czemu służy oraz wiedza nt. etyki badań ewaluacyjnych, czyli świadomość że nie każde zebranie informacji w dowolnym momencie i zapisanie ich w dowolnej formie jest ewaluacją.

Autorom programów potrzebna jest szersza wiedza na temat metodologii badań ewaluacyjnych – nie tylko po to, aby wspomagać zewnętrznego ewaluatora w zbieraniu informacji, ale wspólnie z nim ustalać cele ewaluacji, kryteria sukcesu, zakres ewaluacji itd.

Na koniec raz jeszcze zaznaczę, że samodzielne przeprowadzenie badań ewaluacyjnych dających podstawy do upowszechniania programu wymaga przygotowania naukowego, i nawet kilkudziesięciogodzinny program szkoleniowy nie wystarczy aby tę wiedzę nadrobić.

Autorzy i sponsorzy programów profilaktyczny nie posiadający takiego przygotowania powinni:

• Znać wady i zalety różnych schematów badawczych
• Znać zakres wiedzy jaki można uzyskać różnymi metodami zbierania danych
• Potrafić ułożyć sobie współpracę z wykwalifikowanymi badaczami, np. jasno komunikować, czego chcą dowiedzieć się o swoim programie i jakich informacji potrzebują, żeby go ulepszyć
• Powinni też poszerzać swoją wiedzę o ewaluacji, najlepiej przez czynny udział w badaniach ewaluacyjnych.

Praktyka jest tutaj też bardzo ważna.