Szkolenia konstruowane w oparciu o proponowaną podstawę programową powinny przygotowywać uczestników do pracy w obszarze profilaktyki uniwersalnej, selektywnej i wskazującej.
Uczestnicy w ramach szkoleń powinni nabyć umiejętności:
- pracy z różnymi grupami odbiorców działań profilaktycznych: dziećmi od 7 roku życia, młodzieżą i młodymi dorosłymi oraz rodzinami,
- konstruowania programów profilaktycznych,
- rozpoznawania potrzeb profilaktycznych danej grupy odbiorców i doboru odpowiednich działań,
- pracy profilaktycznej z zachowaniem wysokich standardów etycznych,
- propagowania profilaktyki opartej na dowodach naukowych.
Uczestnikami szkoleń opracowanych w oparciu o podstawę programową mogą być studenci 4 i 5 roku oraz absolwenci co najmniej I stopnia studiów wyższych w zakresie tych nauk społecznych, które przygotowują do pomocowej pracy z ludźmi oraz kierunków nauczycielskich.
Cele programu
Szkolenie powinno rozwijać wiedzę i umiejętności uczestników w 5 aspektach:
1. Rozwój kompetencji osobistych:
- wzrost wglądu we własne funkcjonowanie psychoemocjonalne i interpersonalne,
- autodiagnoza i rozwiązanie intrapsychicznych problemów utrudniających pracę profilaktyczną,
- doskonalenie kompetencji interpersonalnych.
M.in.
• doskonalenie wybranych umiejętności interpersonalnych służących pomaganiu (aktywne słuchanie, udzielanie wsparcia, decentracja)
• rozwijanie umiejętności społecznych (np. rozwiązywania konfliktów, współpracy)
2. Rozwój umiejętności dotyczących metodyki pracy profilaktycznej:
- umiejętności zarządzenia grupą (klasą)
- metody interaktywne np. metoda projektu
- zasady pracy w małych grupach
- techniki aktywizujące,
- umiejętności prowadzenia warsztatu profilaktycznego
- metodyka pracy w profilaktyce selektywnej/ wskazującej np. dialog motywujacy, kontrakt
- socjoterapia
3. Wzrost wiedzy dotyczącej:
- substancji psychoaktywnych – objawy użycia, szkody zdrowotne
- zachowań ryzykownych, a w tym:
- zachowań charakterystycznych dla kolejnych etapów rozwojowych
- czynników ryzyka i czynników chroniących
- mechanizmów wyjaśniających utrwalanie się takich zachowań
- patologii społecznej i mechanizmów powstawania nieprzystosowania społecznego,
- systemów i metod oddziaływań wychowawczych i profilaktycznych
- profilaktyki opartej na wiedzy, w tym rekomendowanych programów profilaktycznych
- specyfiki pracy z:
- uczniami w szkole
- dziećmi i młodzieżą poza szkołą
- dorosłymi
- rodzicami
- rodzinami
- profilaktyki opartej na wiedzy, w tym rekomendowanych programów profilaktycznych
- opracowywania programów profilaktycznych
- najważniejszych regulacji prawnych mających zastosowanie w profilaktyce
- oceny skuteczności działań profilaktycznych – ewaluacja
- zagadnień etycznych w działalności profilaktycznej
konsekwencji zdrowotnych i społecznych
4. Wzrost umiejętności pracy profilaktycznej, jej planowania i ewaluowania:
- dokonywania diagnozy problemów podopiecznego,
- wyboru programu profilaktycznego odpowiedniego do potrzeb danej grupy odbiorców i krytycznej analizy programów profilaktycznych
- planowania, realizacji i ewaluacji działań profilaktycznych
- ewaluacji programu
- współpracy z instytucjami i władzami samorządowymi
- szkolenia realizatorów programu
5. Rozwój umiejętności pracy profilaktycznej z perspektywy zdrowia publicznego
Metodyka szkolenia
Szkolenie opiera się na metodyce wykładowo-treningowo-warsztatowej. Wykorzystywane będą szkoleniowe materiały wideo.
Wymiar czasowy programu szkoleniowego – nie mniej niż 210 godzin zajęć.
Blok treningowy – trening psychologiczny – w wymiarze 56 godzin,
Blok warsztatowy – w wymiarze 124 godziny,
Blok teoretyczny – przewiduje 30 godzin wykładów i zajęć seminaryjnych.
Ważnym elementem programu szkoleniowego jest zaliczenie jednej z 3 form doskonalenia umiejętności:
- co najmniej 7-dniowego stażu w placówce realizującej program z zakresu profilaktyki wskazującej lub selektywnej,
- prowadzenie zajęć szkołach ramach rekomendowanego programu profilaktycznego (pod opieką trenerów lub z superwizją),
- praca własna polegająca na samodzielnym wykonaniu zadania uzgodnionego z kierownikiem szkolenia.
Szkolenie powinno być prowadzone w zamkniętej 10-15 osobowej grupie. Bloki treningowy i warsztatowy powinny być prowadzone przez 2 trenerów. Blok teoretyczny, wykładowo-seminaryjny, mogą prowadzić inni wykładowcy.
Zajęcia powinny odbywać się w kilku zblokowanych, kilkudniowych sesjach wyjazdowych, obejmujących w sumie 26 dni zajęć, to jest 210 godzin (24 dni x 8 godz. + 2 dni x 10 godz.).
Zajęcia będą kończyły się egzaminem końcowym prowadzonym w formie pisemnego testu wiadomości.
Do rozstrzygnięcia pozostaje kwestia, czy warunkiem ukończenia programu szkoleniowego powinna być obrona pracy dyplomowej na któryś z poniższych tematów:
- Studium przypadku (podopiecznego placówki, w której odbywany jest staż),
- Analiza systemowych czynników zmiany psychologicznej (placówki, w której odbywany jest staż, ewentualnie studium grupy lub środowiska lokalnego).
Przykładowa struktura programu szkoleniowego
Opis modułów programu
Trening psychologiczny (56 godzin)
• trening otwarcia – umożliwiający rozszerzenie i pogłębieniu samowiedzy i samoświadomości oraz korekcję swoich braków i ograniczeń funkcjonowania emocjonalnego, postaw i zachowań w kontekście funkcjonowania zawodowego w roli profilaktyka
Blok teoretyczny (30 godzin)
- przepisy prawa dotyczące narkomanii, narkotyków, alkoholu, w tym prawo dot. narkotyków i alkoholu obowiązujące w szkole oraz praw pacjenta
- środki psychoaktywne
- koncepcje, specyfika, czynniki, rozpowszechnienie, rodzaje, skutki
- przegląd teorii profilaktyki zachowań ryzykownych
- Wiedza o niepożądanych zachowaniach, Rozumienie przyczyn, funkcji rozwojowych, specyfiki zjawiska
- wybrane programy profilaktyki oparte na dowodach naukowych
- standardy zawodowe i etyczne pracy profilaktyka,
- miejsce profilaktyki w ochronie zdrowia
- miejsce profilaktyki w wychowaniu
- profilaktyka oparta na wiedzy
- ewaluacja działań profilaktycznych
- systemowe rozwiązania i prawo dotyczące profilaktyki
– zachowania: problemowe i ryzykowne (Jessor), antyspołeczne (Moffit, Hawkins i Wies), eksternalizacyjne (Achenbach)
– społeczno-ekologiczne koncepcje rozwoju (Bronfenbrenner)
– koncepcja resilience (Garmezy, Rutter, Werner)
– profilaktyka jako element zdrowia publicznego
– poziomy profilaktyk
– profilaktyka a promocja zdrowia
To ważny i dyskusyjny punkt, np. zgodnie z pewnym ujęciem profilaktyka traktowana jest jako element (wcale nie najważniejszy) promocji zdrowia, z kolei bywa i tak, że promocję zdrowia przeciwstawia się (tradycyjnie rozumianej, biomedycznej) profilaktyce
– profilaktyka a leczenie i postępowanie po leczeniu
– programy pozytywnego rozwoju młodzieży
– koncepcja „Five C’s”
– koncepcja zintegrowanego kształcenia
– profilaktyka negatywna – kamery, monitoring, itd.
– czynniki ryzyka/ochrony
– strategie
– programy
– system rekomendacji
– gminne komisje
– szkolny program profilaktyki
– ustawy, krajowe programy i rozporządzenia
– europejskie źródła finansowania
Warsztaty (124 godziny)
- diagnoza kliniczna
- doskonalenie umiejętności postępowania profilaktyczno – wychowawczego:
- metodyka pracy profilaktycznej z klasą szkolną z całym jej usytuowaniem w systemie szkolnym (klasa szkolna nie może być traktowana jak grupa psychokorekcyjna
- doskonalenie umiejętności prowadzenia warsztatu profilaktycznego
- doskonalenie umiejętności wywierania wpływu na stan i rozwój profilaktycznej grupy psychokorekcyjnej oraz na poprawę funkcjonowania rodziny podopiecznego
- doskonalenie umiejętności planowania, realizacji i ewaluacji programu profilaktycznego
- podsumowujący warsztat integrujący indywidualne doświadczenie uczestnictwa w programie szkoleniowym, wzmacniający transfer nabytych w programie umiejętności do funkcjonowania zawodowego.
– wzrost umiejętności dokonywania diagnozy, rozumianej jako rozpoznanie pozytywnych i negatywnych właściwości psychicznych oraz psychologicznych mechanizmów funkcjonowania podopiecznego, sformułowanie hipotez dotyczących problemów w funkcjonowaniu podopiecznego, prognoza skutków kontynuacji aktualnego sposobu zachowania podopiecznego oraz zaplanowanie działań mających na celu modyfikację tego, co problematyczne w funkcjonowaniu podopiecznego
– umiejętność wejścia i pozostawania w kontakcie pomocowym profilaktyk – podopieczny (m.in. budowanie relacji partnerskiej, umiejętność rozumienia drugiej osoby, okazywania jej troski, zainteresowania, szacunku, zapewnienia komfortu psychicznego, zachowania własnej odrębności i zdolność do przyzwolenia na odrębność drugiej osoby, umiejętność słuchania, parafrazowania, nieocenianie, umiejętność zadawania pytań, umiejętność decentracji, Język „ja”, umiejętność decentracji)
– zawarcie kontraktu pomocowego (np. 5 kroków Enrighta)
– podstawy pracy indywidualnej z podopiecznym (co konkretnie?)
– interwencja kryzysowa (co konkretnie?)
– podstawy pracy z profilaktyczną grupą psychokorekcyjną (normy grupowe, dynamika grupy, role grupowe, fazy rozwoju grupy, praca z oporem grupy)
– podstawy pracy z rodziną (m.in. diagnoza struktury rodziny, umiejętność przyjęcia roli bezstronnego mediatora, negocjacje)
– kształtowanie umiejętności organizacji pracy profilaktycznej w środowisku lokalnym – profilaktyk jako lider, animator działań